Երեխաների խնամակալության և ծնողների հետ հանդիպումների իրավունքների կարգավորումն ամենատարածված և ամենագլխավոր հարցերից է ցանկացած ամուսնալուծության գործում, երբ կան երեխաներ։ Հայաստանում ամուսնալուծություն և ընտանեկան այլ հարցեր ենթադրող գործերը կարգավորվում են Հայաստանի Հանրապետության Ընտանեկան օրենսգրքով, որն առաջնահերթություն է տալիս երեխայի շահերի պաշտպանությանը։
Երեխայի խնամակալության իրավական հիմքերը Հայաստանում
Հայաստանի Ընտանեկան օրենսգիրքը հանդիսանում է երեխայի խնամակալության հետ կապված վեճերի կարգավորման հիմնական իրավական ակտը։ Օրենսգրքի հիմնական դրույթները ներառում են հետևյալ սկզբունքները.
Երեխայի լավագույն շահերի առաջնահերթություն
Դատարանները խնամակալության որոշումներ կայացնելիս հաշվի են առնում երեխայի ֆիզիկական, հոգեբանական և էմոցիոնալ բարեկեցությունը։ Վճիռները պետք է նպաստեն երեխայի կայուն զարգացմանը, ապահովվածությանը և հոգեկան հանգստությանը։
Համատեղ խնամակալության նախապատվություն
Հայաստանում ամուսնալուծության գործընթացի դեպքում, հայկական օրենսդրությունը հաճախ նախընտրում է համատեղ խնամակալության մոդելը, որը ենթադրում է, որ ամուսնալուծությունից հետո երկու ծնողներն էլ շարունակում են ակտիվորեն մասնակցել երեխայի դաստիարակությանը և կարևոր որոշումների կայացմանը՝ անկախ միմյանցից առանձին բնակվելու հանգամանքից։
Երեխայի կարծիքի հաշվառումը
Եթե երեխան լրացրել է 10 տարին, դատարանը պարտավոր է հաշվի առնել նրա կարծիքը խնամակալության հետ կապված հարցերում։ Այս մոտեցումը միտված է ընդգծելու երեխայի ինքնարտահայտման իրավունքն ու ապահովելու նրա ներգրավվածությունը իրեն վերաբերող որոշումներում։
Խնամակալություն: Ընտանեկան օրենսգիրք
Հայաստանի օրենսդրության համաձայն՝ երեխայի խնամակալություն ենթադրող գործընթացը կարող է լինել երկու տեսակի՝ բացառիկ (միայնակ) կամ համատեղ։
Բացառիկ խնամակալության դեպքում երեխայի խնամքը և դաստիարակությունը հիմնականում վստահվում է մեկ ծնողին, իսկ մյուս ծնողը, որպես կանոն, ստանում է երեխայի հետ հանդիպելու իրավունք։ Այս տարբերակը կիրառվում է այն դեպքերում, երբ ծնողների միջև անհնար է համատեղ որոշումների կայացումը կամ երբ առկա են հանգամանքներ, որոնք խանգարում են համատեղ խնամակալությանը (օրինակ՝ մեկ ծնողի անհարկի վարքագիծ կամ երեխայի նկատմամբ անպատասխանատու վերաբերմունք)։
Համատեղ խնամակալությունը, որը նախընտրելի է դատարանի կողմից, ենթադրում է, որ երկու ծնողներն էլ պահպանում են իրենց իրավունքն ու պարտականությունները երեխայի նկատմամբ։ Այսինքն, նրանք երկուսով են կայացնում երեխայի կրթության, առողջության, զարգացման և առօրյա հարցերի վերաբերյալ որոշումները։ Սա ընտանեկան իրավունք ներառող կետերից մեկն է, երբ երկու ծնողներն էլ իրավունք ունեն ներկա գտնվելու երեխայի խնամակալության ընթացքում։
Հանդիպման իրավունքները
Այս կետը նախատեսված են այն ծնողների համար, ովքեր չեն ստանձնել երեխայի հիմնական խնամակալությունը։ Եթե չխնամող ծնողի նկատմամբ չկան լուրջ մտահոգություններ՝ կապված երեխայի անվտանգության, հոգեկան կամ ֆիզիկական առողջության հետ, դատարանը պարտադիր կարգով սահմանում է հանդիպումների գրաֆիկ՝ ըստ երեխայի տարիքի, առօրյայի և ծնողների պայմանների։ Դատարանը կարող է որոշել նաև հանդիպումների հաճախականությունը, տևողությունը և վայրը։ Հայաստանի լավագույն իրավաբաններն այս դեպքում հոգում են կողմերի շահերի արդար և բարեխիղճ պաշտպանությունը։
Տատիկ-պապիկների հանդիպման իրավունքը նույնպես կարող է դիտարկվել, եթե դա համապատասխանում է երեխայի շահերին։ Տատիկներն ու պապիկները կարող են դիմել դատարան՝ պահանջելով հանդիպման իրավունք, հատկապես այն դեպքերում, երբ ծնողների միջև հակասությունները խանգարում են նրանց շփմանը թոռների հետ։ Դատարանը կքննի յուրաքանչյուր դեպք առանձին՝ ելնելով երեխայի հոգեբանական և սոցիալական շահերից։
Վեճերի լուծում և իրավաբանական աջակցություն
Երեխայի խնամակալության հետ կապված վեճերը կարող են լուծվել ինչպես դատական կարգով, այնպես էլ արտադատական ճանապարհներով։
Միջնորդավարություն (մեդիացիա)՝ շատ իրավաբաններ Հայաստանում խրախուսում են, որ ծնողները փորձեն վեճերը լուծել հաշտեցման միջոցով՝ դիմելով մեդիատորների օգնությանը։ Միջնորդավարությունը նվազեցնում է երեխայի վրա հնարավոր հոգեբանական ազդեցությունը, օգնում է ծնողներին հանգիստ և կառուցողական միջավայրում գալ փոխհամաձայնության։ Հաջող միջնորդության դեպքում կարող է կազմվել հստակ համաձայնագիր, որն էլ կունենա իրավական ուժ։
Դատական գործընթաց՝ եթե ծնողները չեն կարողանում համաձայնության գալ, ապա հարցը տեղափոխվում է դատարան։ Դատարանը, ուսումնասիրելով բոլոր փաստերը, փաստաթղթերը, ինչպես նաև լսելով մասնագետների կարծիքները (փորձագետ-հոգեբանների, սոցիալական աշխատողների), կայացնում է վերջնական որոշում՝ ելնելով բացառապես երեխայի լավագույն շահերից։ Այս գործընթացը կարող է լինել բարդ և երկարատև, ուստի իրավաբանական ներկայացուցչության առկայությունը խիստ ցանկալի է, որպեսզի ծնողը կարողանա լիարժեք պաշտպանել իր և երեխայի իրավունքները։
Իրավաբանական ծառայություններ Երևանում
Երբ խոսքը երեխայի խնամակալության կամ հանդիպման իրավունքների մասին է, իրավիճակը կարող է լինել ոչ միայն իրավական, այլ նաև հուզականորեն բարդ։ Այդ պատճառով կարևոր է դիմել վստահելի մասնագետների օգնությանը: Լեգիտիմուս իրավաբանական ընկերությունը Հայաստանում հանդիսանում է վստահելի և փորձառու գործընկեր՝ ընտանեկան, և այլ իրավական գործերի ոլորտում։ Անկախ դեպքի բարդությունից, ընկերությունն առաջարկում է ամբողջական և անհատականացված իրավաբանական ծառայություններ, որոնք ուղղված են ինչպես ծնողի, այնպես էլ երեխայի շահերի պաշտպանությանը։ Ահա գործունեության մի քանի դաշտ, որտեղ Իրավաբանական ընկերությունը կարող է օգտակար լինել ծնողներին։
- Խնամակալության պայմանագրերի մշակում և իրավաբանական խորհրդատվություն
Ընկերության իրավաբաններն օգնում են ծնողներին կազմել իրավական ուժ ունեցող խնամակալության պայմանագրեր՝ սահմանելով երեխայի հետ կապված բոլոր կարևոր կետերը՝ բնակության վայր, կրթություն, բուժում, այցելությունների գրաֆիկ և ֆինանսական պարտավորություններ։ Պայմանագրերը մշակվում են մասնագիտական տեսանկյունից՝ կանխելով ապագա վեճերի առաջացումը։
- Ծնողների ներկայացուցչություն դատարանում
Խնամակալության, հանդիպման իրավունքների, կամ խնամակալության կարգադրությունների փոփոխման և կատարման գործերով Լեգիտիմուսը տրամադրում է փորձառու փաստաբանի լիարժեք ներկայացուցչություն։ Իրավաբանները խորապես ուսումնասիրում են գործի բոլոր մանրամասները, պատրաստում անհրաժեշտ փաստաթղթերը և ներկայացնում ծնողների շահերը դատարանում։
- Միջազգային խնամակալության հարցեր
Այն դեպքերում, երբ ծնողներից մեկը կամ երեխան բնակվում է արտերկրում, Լեգիտիմուս իրավաբանական ընկերությունը կարող է ներգրավվել միջազգային իրավունքի և կոնվենցիաների հիման վրա, տրամադրելով աջակցություն երեխայի տեղափոխման, խնամակալության ճանաչման կամ միջազգային վեճերի կարգավորման հարցերում։ Ընկերությունը նաև գործունեություն է ծավալում ՌԴ-ում և ԱՄՆ-ում։
Լեգիտիմուս իրավաբանական ընկերությունն ընտանեկան և այլ իրավական գործերին մոտենում է մարդկային վերաբերմունքով և գիտակցում, որ, հատկապես, ընտանեկան գործերում խոսքը միայն օրենքի մասին չէ, այլ իրական մարդկանց և երեխաների կյանքի։ Իրավաբանները ոչ միայն պաշտպանում են ձեր իրավունքները, այլ փորձում են հնարավորինս մեղմացնել ձեր համար այս բարդ փուլը։
Լեգիտիմուս իրավաբանական ընկերություն կարող եք դիմել +374 60 516 516 և +374 10 58 00 07 հեռախոսահամարներով։ Ընկերությունը գտնվում է ՀՀ, ք. Երևան, Աբովյան փող. , շ. 34, 2-րդ հարկ, գրասենյակ 4 հասցեում։